جينيات
Genetics

 Part-1 Background

ذيشان علي سولنگي

انسانن پنهنجو پڇ ڪيئن وڃايو؟

 

How did humans lose their tails?
انسانن پنهنجو پڇ ڪيئن وڃايو؟

 

Carl Zimmer

ڪارل زمر/ذيشان علي سولنگي

(ترجمو ٿيل مضمون)

سروگيسي Surrogacy | ٻي عورت جي ذريعي پنهنجو ٻار پيدا ڪرائڻ.

ذيشان علي سولنگي

تازو ئي ڀارت ۾ رليز ٿيندڙ هڪ فلم ۾ هڪ اهڙي ٽاپڪ تي روشني وڌي آهي جيڪا شايد ئي ڪن کي خبر هجي. هن فلم ۾ ٻار پيدا ڪندڙ هڪ اهڙي رسم کي بيان ڪيو ويو آهي جنهن ۾ بي اولاد جوڙو ڪنهن ٻي عورت کان پنهنجو ٻار پيدا ڪرائن ٿا ۽ اهو ٻار بلڪل انهن جي خون مان پيدا ٿئي ٿو. هن عمل کي انگريزيءَ ۾ سوروگيسي يا سروگيسي (Surrogacy)  چيو ٿو وڃي. سروگيسي يورپين ملڪن سان گڏو گڏ ڀارت ۾ به ڪافي وڌندي پئي وڃي جنهن ۾ ڪو بي اولاد جوڙو پنهنجو ٻار، ڪنهن ٻي عورت جي پيٽ ۾ داخل ڪري ان جي ذريعي ڄڻائن ٿا. هن ۾ جيڪا عورت ٻئي جوڙي جو ٻار پنهنجي پيٽ ۾ پاليندي آهي تنهن کي سيروگيٽ چئبو آهي جڏهن ته جيڪو جوڙو ٻار لاءِ سيروگيٽ کي رکندو آهي تنهن کي انٽينڊيڊ والدين Intended Parents چئبو آهي جنهن جي معني آهي ته اهڙو جوڙو جيڪو ڪنهن به وجهه ڪري پاڻ ٻار پيدا نه ڪري سگهي.

سروگيسي ۾ ڪو اهڙو جوڙو جنهن ۾ عورت ميڊيڪلي ڪمزور آهي يا ان ۾ ڪو ٻچيداني جو عضوو قدرتي يا ڪنهن آپريشن جي دوران، جيڪو عمومن ٻچيداني جي ڪينسر جي ڪري ڪٽيو ويندو آهي يا ڪنهن ٻئي مرض ڪري ختم ڪيو ويندو جنهن ڪري اها عورت ماءُ نٿي بڻجي سگهي ته اها عورت ڪنهن ٻي صحت مند عورت کان پنهنجو ٻار ڄڻائيندي آهي. ٻاهرين ملڪن ۾ سروگيسي پڻ انهن جوڙن ۾ عام آهي جيڪي ساڳي جنس سان سان وابسطه هوندا آهن مثلن ليسبين عورتون يا گي Gay مڙد جن ۾ هو پنهنجو ٻار نٿيون/نٿا پيدا ڪري سگهن ته هو سروگيٽ کي رکندا آهن. هن طريقي سان ان ٻار جو DNA انهن انٽينڊيڊ والدين جو هوندو آهي نڪي ان سروگيٽ جو.

سروگيٽ عورت ۾ ڳڀ Embryo ڪهڙي طرح پيدا ڪيو ٿو وڃي ان تحت سروگيسي جا ٻه قسم آهن:

روايتي سروگيسي Traditional Surrogacy

سروگيسي جو پهريون قسم  روايتي سروگيسي Traditional Surrogacy آهي. هن ۾ سروگيٽ عورت نه صرف انٽينڊيڊ جوڙي لاءِ ٻار ڄڻيندي آهي پر ان سان گڏوگڏ هو ان جوڙي کي پنهنجو آنو Ovum پڻ ڏيندي آهي.

ڇو جو سروگيٽ عورت روايتي سيروگيسي ۾ پنهنجو آنو پڻ انٽينڊيڊ والدين کي ڏيندي آهي تنهن ڪري اهو ٻار جيڪا اها انهن کي ڄڻي ڏيندي آهي اهو ٽيڪنڪلي ان ماءُ جو بايولاجيڪل اولاد هوندو آهي. بايولاجيڪل مان مراد ته ان ٻار ۾ ان سروگيٽ عورت جو ڊي اين اي DNA پڻ هوندو آهي. ڇو جو سروگيٽ رکڻ کان اڳ ڪجهه شرط شرائط شامل هوندا آهن ته اهو ٻار انٽينڊيڊ والدين کي ملندو آهي.

هن روايتي سروگيسي ۾ اڪثر انٽينڊيڊ جوڙي ۾ عورت جا آنا ڪمزور هوندا آهن يا اها عورت ايترا آنا پيدا نه ڪري سگهندي آهي جو اها ماءُ بڻجي سگهي تنهن ڪري صرف انٽينڊيڊ جوڙي جي مڙد جا نطفا ۽ سروگيٽ عورت مان آنو وٺي ان کي ليبارٽري ۾ ملايو ويندو آهي. جڏهن آني ۽ نطفي جو ميلاپ ٿي ويندو آهي ۽ هڪ ڳڀ ٺهڻ شروع ٿيندو آهي ته پوءِ ان  کي سروگيٽ عورت جي پيٽ ۾ سئيءَ جي ذريعي منتڪل ڪيو ويندو آهي جتي هو بعد ۾ واڌ ويجهه ڪندو آهي.

جيسٽيشنل سروگيسي Gestational Surrogacy

سروگيسي ۾ ٻيو تريقو جيسٽيشنل سروگيسي آهي جنهن ۾ سروگيٽ عورت صرف انٽينڊيڊ والدين جو ٻار پنهنجي پيٽ اندر پاليندي آهي. روايتي تريقي ۾ جتي سروگيٽ پنهنجو آنو به پيٽ سان گڏ ڊونيٽ پئي ڪري اتي جيسٽيشنل ۾ صرف هوءَ پرائي ٻار کي پنهنجي پيٽ اندر پاليندي آهي. جيسٽيشنل سروگيسي ۾ ڊاڪٽر انٽينڊيڊ والدين کان نطفا ۽ آنا وٺي انهن کي ليبارٽري ۾ ملائيندا آهن ۽ هڪ ئي وقت هڪ کان وڌيڪ ڳڀ سروگيٽ عورت ۾ داخل ڪندا آهن.

جيسٽيشنل سروگيسي هڪ خاص ٽيڪنڪ، ان وٽرو فرٽيلائزيشن In Vitro Fertilization جي ذريعي ڪئي ويندي آهي. هن ٽيڪنڪ جي ذريعي ڊاڪٽر آساني سان انٽينڊيڊ مڙد مان نطفا ۽ انٽينڊيڊ عورت مان آنا ڪڍي سگهندا آهن. هن ٽيڪنڪ ۾ صرف انٽينڊيڊ والدين ئي شامل ناهن هوندا پر اگر هو چاهن ته ڪنهن ٻي عورت کان به آنا وٺي سگهن ٿا جيڪا ڊونيٽ ڪرڻ چاهي ته.

جيسٽيشنل سروگيسي پوري طرح سان هٿ راڌو ڪئي ويندي آهي. هن ۾ سڀ کان پهريون ڊاڪٽر هٿراڌو طور گهڻي تعداد ۾ عورتن ۾ آنا پيدا ڪندڙ هارمون انجيڪٽ ڪندا آهن جيڪو عورتن ۾ هڪ کان وڌيڪ هڪ ئي وقت آنا پيدا ڪرائيندو آهي. جيڪي بعد ۾ ڊاڪٽر ڪٺي ڪري وري نطفن سان ملائي سروگيٽ ۾ داخل ڪندا آهن. ان کان پوءِ وري سروگيٽ عورت ۾ ان جا آنا پيدا نه ڪرائڻ واري هارمون کي داخل ڪندا آهن ته جيئن اها پنهنجا آنا پيدا نه ڪري سگهي ۽ اميد سان ٿي وڃي.

هي سڀ عام طور تي قدرتي طور ٿيندو رهندو آهي جنهن دوران نارملي عورتون هر مهيني هڪ آنو پيدا ڪنديون آهن پر ڇو ته هي سڀ هٿراڌو طريقو آهي ته ان کي وڌيڪ ڪامياب ڪرڻ لاءِ هڪ ئي وقت ڪيترائي آنا پيدا ڪيا ويندا آهن.

هارمون اسان جي جسم ۾ تمام اندروني ڪيميائي عملن کي ڪنٽرول ڪندا آهن.

جيشٽيشنل سروگيسي روايتي سروگيسي کان وڌيڪ ڪارائتي هوندي آهي. هن ۾ اگر ڪنهن جوڙي ۾ مڙد جا نطفا ڪمزور آهن ۽ آني جي سخط تح کي ڪراس نٿا ڪري سگهن ته ڊاڪٽر ان نطفن کي آسانيءَ سان سئيءَ جي ذريعي ساڳئي ئي مڙد جي زال جي آني ۾ داخل ڪري سگهندا آهن ۽ اها. اگر ڪنهن جوڙي ۾ مڙد کي HIVجهڙو مرض آهي ته ڊاڪٽر ان کي به بنا ٻار ۾ منتقل ٿيڻ جي عورت ۾ صحتمند ٻار کي جنم ڏيندا آهن.

ڪهڙو به جوڙو اگر ڪنهن به وجهه سان ٻار پيدا نٿو ڪري سگهي ته سروگيس هڪ بترين آپشن هوندي آهي. سروگيسي جي ذريعي ڪيترن ئي والدين مان ٻار ۾ منتقل ٿيندڙ بيمارين کي به روڪي سگهجي ٿو. سائنس جي اهڙي پهچ تيزيءَ سان وڌي ويجهي پئي. سروگيسي جي ذريعي والدين کي انهن جي ئي خون مان انهن جو اولاد ڪنهن ٻي عورت جي ذريعي پيدا ڪيو ويندو آهي.

پيسن جي بنياد تي جيسٽيشنل سروگيسي ٽريڊشنل سروگيسي کان وڌيڪ مهانگي هوندي آهي. جن وٽ پيسو هوندو آهي ته اهي اڪثر جيسٽيشنل سروگيسي کي سليڪٽ ڪندا آهن. هڪ ته هن ۾ سروگيٽ عورت جو ٻار سان ڪوئي بايولاجيڪل ڪنيڪشن ناهي هوند جنهن ڪري بعد ۾ ڪوئي مسعلو درپيش ناهي ايندو. ٻيو ته انهن بيمارين کان به ٻار کي بچائي سگهجي ٿو جيڪي والدين کان اولاد ۾ منتقل ٿينديون آهن. 

جيڪڏهن دماغ ڏانھن ويندڙ آڪسيجن روڪجي وڃي ته پوءِ ڇا ٿيندو؟

ترجمو: ڊاڪٽر يوسف سومرو

انسٽيٽوٽ آف فزڪس، يونيورسٽي آف سنڌ، ڄامشورو

دماغ ڏانھن ويندڙ آڪسيجن جي گھٽ مقدار نظر جي نظام کي نقصان رسائڻ کانسواءِ ٻيا بہ نقصان ڪري سگھي ٿي.

دماغ اسان جي جسم ۾ سڀ کان وڌيڪ آڪسيجن استعمال ڪندڙ عضوو آهي

جيتوڻيڪ دماغ جو وزن جسم جي وزن جو فقط 2 سيڪڙو آهي

اهو جسم طرفان تيار ٿيندڙ توانائي جي 20 سيڪڙي کي استعمال ڪري ٿو

آڪسيجن کي دماغ تائين پهچائڻ جو ڪم رت جون ڪيتريون ئي شريانيون سرانجام ڏين ٿيون

جڏهن رت جي رسائي متاثر ٿئي ٿي ته دماغ تائين گھٽ آڪسيجن پهچي ٿي

آڪسيجن جي گھٽتائي جي 30 کان 180 سيڪنڊن ۾ اسان بيهوش ٿي سگھون ٿا ۽ هاپوشيا (hypoxia) سڏجندڙ واري حالت ۾ وڃي سگھون ٿا.

هڪ منٽ کانپوءِ اسان جي دماغ جي جيوگھرڙا مرڻ شروع ڪندا آهن

ٽن منٽن کانپوءِ تنتي گھرڙا وڏي تعداد ۾ تباھ ٿيڻ لڳندا آهن

هن مرحلي تي دماغ جو وڏي عرصي تائين رهندڙ نقصان رسي سگھي ٿو

5 منٽن کانپوءِ موت ٿي سگھي ٿو.

دماغ جو هاپوشيا (Brain hypoxia) جي سبب جي ڪري 5 منٽن کان به گھٽ وقت ۾ ATP جو تعداد 90 سيڪڙي کان به گھٽ ٿي ويندا آهن.

ATP اسان جي جيوگھرڙن ۾ توانائي کي پهچائڻ ۽ گڏ ڪرڻ وارو هڪ اهم ماليڪيول آهي.

10 منٽن ۾ جيتوڻيڪ دماغ زندھ هوندو آهي پر ڪوما ۽ وڏي مدت تائين برقرار رهندڙ دماغ جو نقصان مقدر ۾ لکجي ويندو آهي

15 منٽن کانپوءِ زندھ رهڻ جا امڪان لڳ ڀڳ ختم ٿي ويندا آهن

آڪسيجن جي کوٽ جي ڪري دماغ ۾ هڪ جهٽڪو پيدا ٿي سگھي ٿو

گھڻي وقت تائين آڪسيجن جي کوٽ جي نتيجي ۾ دماغ سوجي ويندو آهي

اهو دماغ ۾ پاڻي جي وڌندڙ مقدار جي ڪري ٿيندو آهي

سوجي دماغ تي داٻ لڳائيندي آهي جنهن جي ڪري نيٺ اهو ڦاٽي پوندو آهي

دماغ ڏانهن آڪسيجن جي کوٽ cerebral hemorrhage ٿي ويندي آهي. جنهن ۾ دماغ جي اندر رت وهڻ شروع ڪندو آهي.

هن جي نتيجي ۾ دماغ جو تمام گھڻو نقصان ٿيندو آهي ايتري تائين جو موت ٿي سگھي ٿي

جيڪڏهن دماغ ڏانهن ويندڙ آڪسيجن جي مقدار هڪدم سان گھٽ ٿي وڃي ته جسم جا عام عمل بند ٿي ويندا جنهن جي ڪري دماغ جا فقط حياتياتي عمل جاري رهندا جنهن جي ڪري بيهوشي جي حالت ٿي ويندي آهي

آڪسيجن جي تمام گھڻي کوٽ واري حالت ۾ جسم پنهنجا سمورا عمل بند ڪري ڇڏيندو ۽ بيهوشي واري حالت ۾ اچي ويندو.

اسان جي دماغ کي بهتر طرح سان ڪم ڪرڻ جي لاءِ آڪسيجن جي هڪ مستقل مقدار جي ضرروت هوندي آهي

دماغ آڪسيجن جي مدد سان گلوڪوز ٺاهيندو آهي جيڪو هن جي توانائي جو هڪ اهم وسيلو آهي.

ترجمو: ڊاڪٽر يوسف سومرو

دل جي بيمارين کان بچڻ جا ڏهه آسان طريقا

ڊيفني ميڪ ڊونلڊ 

Daphne MacDonald / ذيشان علي سولنگي

وڌيل ڪوليسٽرول، بلڊ پريشر ۽ سگريٽ ڇڪڻ، دل جي بيمارين جو اهم سبب آهن. ان کان الاوهه جهڙوڪ زيابطيس Diabetes، ٿولهه Obesity، جسماني غير فعالي Physical inactivity، گهٽ غذا Poor diet، ۽ گهڻي ماترا ۾ شراب پيئڻ وغيره پڻ دل جي بيمارين جا سبب آهن. پر اهڙا ڪيترا ئي طريقا آهن جن سان اسان دل جي بيمارين کي گهٽائي سگهون ٿا. پيش آهن ڊفني جي دل جي بيمارين کان بچڻ لاءِ ويهن طريقن مان ڏهه چونڊ اهم طريقا.

خراب عادتن کان پاسو ڪيو Quit bad habits

مواقف هارورڊ صحت پبلشنگ جي ته تماڪ پيئڻ پوءِ اهو سگريٽ ۾ هجي، سگار ۾ يا حقي ۾ اهو اوترو ئي دل ۽ رڳن لاءِ نقصان ڪار هوندو آهي جيترو اهو ڦڦڙن لاءِ آهي. جيئن ته سگريٽ نوشي سڀن خراب عادتن مان هڪ آهي، تماڪ اسان جي جيو گهرڙڻ ۽ اوڄن جي ڪم ڪرڻ کي تبديل ڪري ڇڏي ٿو ۽ نتيجي ۾ رڳن Arteries کي نقصان ٿئي ٿو. اگر اوهان سگريٽ پيو ٿا ته سگريٽ ڇڏڻ هڪ بهترين ڪم آهي جيڪو اوهان پنهنجي صحت لاءِ ڪري سگهو ٿا، خاص ڪري پنهنجي رت جي سرشتي لاءِ.

ڪسرت Exercise

مواقف هارورڊ هيلٿ آرٽيڪل ٿورڙي به جسماني ڪسرت ڪجهه نه ڪرڻ کان بهتر آهي. پر ٽيهه منٽ روازنه جي ڪسرت ٻين صحت جي فائدن سان گڏ دل جي بيمارين کان به محفوظ رکي ٿي. جسماني ورزش رت جي نظام کي بهتر بڻائي ٿي ۽ ٻين ڪرانڪ Chronic صحت جي مسئلن کان به محفوظ رکي ٿي جيڪي اوهان کي دل جي بيمارين ۾ مبتلا ڪري سگهن ٿا.

واڌو وزن کي گهٽايو Lose the extra pounds

مواقف مايو ڪلينڪ جي هڪ آرٽيڪل جي ته وڌيل وڌيڪ وزن، خاص ڪري پيٽ تي چڙهيل چرٻيءَ سان دل کي وڌيڪ سخطي اچي ٿي. واڌو وزن بلڊ پريشر، بلڊ شگر، ۽ ڪوليسٽرول کي به وڌائي ٿو ۽ اواهان کي زيابطيس Diabetes ڌڪي ٿو. اهڙن صحت جي مسئلن سان منهن ڏيڻ کاءِ ۽ دل جي صحت کي بهتر ڪرڻ لاءِ واڌو وزن گهٽ ڪيو ۽ گهٽ ڪيليريز وارو کاڌو کائو.

پوري ننڊ ڪيو Get enough sleep

مايو ڪلينڪ ريڪامنڊ ٿي ڪري ته نوجوان روز رات جو  ست کان نو ڪلاڪ ننڊ ڪن. نه ته ٻي صورت ۾ اوهان ۾ ننڊ جي کوٽ ٿي پوندي. ننڊ جي کوٽ ماڻهوءَ کي زيابيسط، ڊپريشن، ٿولهه، هاءِ بلڊ پريشر ۽ دل جي دوري جو شڪار ڪري سگهي ٿي.

اسٽريس ( ذهني دٻاءَ) کي حل ڪيو Manage Stress

اسٽريس اوهان جي دل جي صحت لاءِ نقصان ڪار آهي خاص ڪري جڏهن اوهان ان کي غلط طريقي سان حل ڪرڻ جي ڪوشش ڪيو جهڙوڪ سگريٽ، يا شراب پيئڻ سان يا گهڻِ کائڻ سان. مايو ڪلينڪ تجويز ڪري ٿي ته جڏهن اوهان اسٽريس محسوس ڪيو ته سٺا طريقا تلاش ڪيو ان کي ڪنٽرول ڪرڻ جا. مراقبو Meditation، Relaxation exercises، ۽ جسماني ورزش وغيره اوهان جي ذهن کي شانت ڪرن ۾ ۽ اسٽريس ( ذهني دٻاءَ) کي گهٽ ڪرڻ ۾ ڪار آمند آهن.

ٽرانس چرٻي کان پاسو ڪيو Avoid trans fats

ٽرانس فيٽ (چرٻي) دل جي بيمارين کي وڌائن ٿيون ۽ دل جي دوري جو سبب به بڻجن ٿيون. مواقف ڪليوِ لينڊ جي ڊاڪٽر اي مارڪ گلينو جي ڪلنڪ آرٽيڪل جي ته ٽرانس فيٽ رڳن م خراب ڪولسٽرول (LDL) کي وڌائي انهن کي بند ڪري ڇڏي ٿو ۽ سٺي ڪولسٽرول (HDL) کي گهٽائي ڇڏي ٿو. تنهن ڪري ڪا به شئي وٺڻ کان پهريون ان تي لڳل ليبل کي پڙهي ۽ انهن شين کي اوائڊ ڪيو جن ۾ هائڊروجنيٽڊ آئل شامل هجن يا ٻڙيءَ کان مٿي ٽرانس فيٽ موجود هجن.

گهڻي دير نه وهو Don't sit for too long

گهڻي دير وهڻ به سگريٽ جيان هڪ نئون ٽرينڊ ٿي ويو آهي. ڊاڪٽر گلينوو جي چواڻي مطابق گهڻي دير وهڻ به صحت لاءِ پڻ هاڃيڪار آهي ڀلي اوهان روزانو جسماني ورزش ڪندا هجو. هن پنهنجي آرٽيڪل ۾ پنهنجي رسرچ تي ڳالهائيندي چيو ته جيڪي ماڻهو گهڻي دير وهندا هئا انهن ۾ 147 سيڪڙو وڌيڪ  رت جي نظام Cardiovascular جا خطرا پيش آيا آهن جن مان 90 سيڪڙو موت مار ثابط ٿيا. تنهن ڪري جسماني مشق سان گڏ ڪم ڪار مان وقفو وٺي ٿورڙيون ڄنگهون پڻ ساهيو.

روزانو پنهنجي  ڏندن کي ڌاڳو هڻو ۽ ڏندڻ ڪيو Floss and brush your teeth

وات جي سٺي صحت برقرار رکڻ سان گڏوگڏ روزانو ڏندن کي ڌاڳو ۽ برش ڪرڻ سان دل جي صحت کي بهتر رهندي.ڊاڪٽر گلينو Dr. Gillinov مطابق جن ماڻهن کي مهارن Gum جي بيماري آهي اهي دل جي بيمارين ۾ وڌيڪ مبتلا ٿي سگهن ٿا ڇو ته جيڪي بيڪٽيريا مهارن جي بيماري جا سبب آهن اهي رت جي ذريعي دل تائين پهچين ٿا ۽ C- reactive پروٽين جي تعداد کي وڌائن ٿا. اهيو پروٽين هڪ مارڪر آهي جيڪو رڳن ۾ سوڄ جو ڪارڻ هوندو آهي. ڇو جو انهي پروٽين جو تعداد وڌي وڃڻ سان سوڄ ۾ اضافو اچي جنهن ڪري اهيا بيڪٽيريا جي ڪري آيل تبديلي دل جي بيمارين ۽ دل جي دوري جو سبب بڻجي ٿي.

سگريٽ جي دونهي کان پاسو ڪيو Avoid second-hand smoke

ڀلي جو اوهان سگريٽ نٿا پيو پر ڊاڪٽر گلينوو Dr. Gillinov جي رسرچ مطابق سگريٽ جي دونهي جي آس پاس رهڻ ڪري اوهان ۾ 25 کان 30 سيڪڙو دل جي بيمارين جو مرض پيدا ٿي سگهي ٿو.

سگريٽ جي آخري ڇيڙي جا يا سڙيل سگريٽ جي دونهي جا ڪيميڪل رڳن ۾ پلڪ Plaque پيدا ڪن ٿا. اهي ڪيميڪل خاص ڪري سگريٽ نه پيئندڙن لاءِ جن م ڪوليسٽرول يا هاءِ بلڊ پريشر جا مريض آهن انهن لاءِ وڌيڪ هاڃيڪار آهن.

کلڻ Laugh

کلڻ اوهان جي طبيعت لاءِ بهترين آهي. پر اهيو اوهان جي دل لاءِ به سٺو آهي. هيلٿ لائڻ پنهنجي رسرچ ۾ بيان ڪري ٿي ته کلڻ اسٽريس جي هارمون کي گهٽ ڪري ٿو، رڳن جي سوزش کي گهٽائي ٿو ۽ هاءِ ليول لپو پروٽين (HDL) يا سولي ٻوليءَ ۾ سٺو ڪولسٽرول کي پڻ وڌائي ٿو.

انسان تيستائين خوش آهي جيسين ان جي صحت سٺي آهي. اسان روز مره جي زندگيءَ ۾ تمام گهٽ اهڙن ڳالهين جو خيال ڪندا آهيون جيڪي بنا ڪنهن فيس وٺڻ جي اسان کي مفت ۾ سٺي صحت جا ڏس ڏينديون آهن. هي آرٽيڪل به مفت جو آهي. اوهان کي بس مٿي ٻڌايل چند ڳالهين تي عمل ڪرڻو آهي ۽ توهان مفت ۾ پنهنجي زندگي ۽ صحت ٻنهي کي بهتر ڪري سگهو ٿا.