جيڪڏهن دماغ ڏانھن ويندڙ آڪسيجن روڪجي وڃي ته پوءِ ڇا ٿيندو؟

ترجمو: ڊاڪٽر يوسف سومرو

انسٽيٽوٽ آف فزڪس، يونيورسٽي آف سنڌ، ڄامشورو

دماغ ڏانھن ويندڙ آڪسيجن جي گھٽ مقدار نظر جي نظام کي نقصان رسائڻ کانسواءِ ٻيا بہ نقصان ڪري سگھي ٿي.

دماغ اسان جي جسم ۾ سڀ کان وڌيڪ آڪسيجن استعمال ڪندڙ عضوو آهي

جيتوڻيڪ دماغ جو وزن جسم جي وزن جو فقط 2 سيڪڙو آهي

اهو جسم طرفان تيار ٿيندڙ توانائي جي 20 سيڪڙي کي استعمال ڪري ٿو

آڪسيجن کي دماغ تائين پهچائڻ جو ڪم رت جون ڪيتريون ئي شريانيون سرانجام ڏين ٿيون

جڏهن رت جي رسائي متاثر ٿئي ٿي ته دماغ تائين گھٽ آڪسيجن پهچي ٿي

آڪسيجن جي گھٽتائي جي 30 کان 180 سيڪنڊن ۾ اسان بيهوش ٿي سگھون ٿا ۽ هاپوشيا (hypoxia) سڏجندڙ واري حالت ۾ وڃي سگھون ٿا.

هڪ منٽ کانپوءِ اسان جي دماغ جي جيوگھرڙا مرڻ شروع ڪندا آهن

ٽن منٽن کانپوءِ تنتي گھرڙا وڏي تعداد ۾ تباھ ٿيڻ لڳندا آهن

هن مرحلي تي دماغ جو وڏي عرصي تائين رهندڙ نقصان رسي سگھي ٿو

5 منٽن کانپوءِ موت ٿي سگھي ٿو.

دماغ جو هاپوشيا (Brain hypoxia) جي سبب جي ڪري 5 منٽن کان به گھٽ وقت ۾ ATP جو تعداد 90 سيڪڙي کان به گھٽ ٿي ويندا آهن.

ATP اسان جي جيوگھرڙن ۾ توانائي کي پهچائڻ ۽ گڏ ڪرڻ وارو هڪ اهم ماليڪيول آهي.

10 منٽن ۾ جيتوڻيڪ دماغ زندھ هوندو آهي پر ڪوما ۽ وڏي مدت تائين برقرار رهندڙ دماغ جو نقصان مقدر ۾ لکجي ويندو آهي

15 منٽن کانپوءِ زندھ رهڻ جا امڪان لڳ ڀڳ ختم ٿي ويندا آهن

آڪسيجن جي کوٽ جي ڪري دماغ ۾ هڪ جهٽڪو پيدا ٿي سگھي ٿو

گھڻي وقت تائين آڪسيجن جي کوٽ جي نتيجي ۾ دماغ سوجي ويندو آهي

اهو دماغ ۾ پاڻي جي وڌندڙ مقدار جي ڪري ٿيندو آهي

سوجي دماغ تي داٻ لڳائيندي آهي جنهن جي ڪري نيٺ اهو ڦاٽي پوندو آهي

دماغ ڏانهن آڪسيجن جي کوٽ cerebral hemorrhage ٿي ويندي آهي. جنهن ۾ دماغ جي اندر رت وهڻ شروع ڪندو آهي.

هن جي نتيجي ۾ دماغ جو تمام گھڻو نقصان ٿيندو آهي ايتري تائين جو موت ٿي سگھي ٿي

جيڪڏهن دماغ ڏانهن ويندڙ آڪسيجن جي مقدار هڪدم سان گھٽ ٿي وڃي ته جسم جا عام عمل بند ٿي ويندا جنهن جي ڪري دماغ جا فقط حياتياتي عمل جاري رهندا جنهن جي ڪري بيهوشي جي حالت ٿي ويندي آهي

آڪسيجن جي تمام گھڻي کوٽ واري حالت ۾ جسم پنهنجا سمورا عمل بند ڪري ڇڏيندو ۽ بيهوشي واري حالت ۾ اچي ويندو.

اسان جي دماغ کي بهتر طرح سان ڪم ڪرڻ جي لاءِ آڪسيجن جي هڪ مستقل مقدار جي ضرروت هوندي آهي

دماغ آڪسيجن جي مدد سان گلوڪوز ٺاهيندو آهي جيڪو هن جي توانائي جو هڪ اهم وسيلو آهي.

ترجمو: ڊاڪٽر يوسف سومرو